ابزار وبلاگ

2 - رابطه اخلاق و فلسفه

فلسفه در یک مفهوم کلّى به معنى آگاهى بر تمام جهان هستى است به مقدار توان

انسانى؛ و به همین دلیل، تمام علوم مىتواند در این مفهوم کلّى و جامع داخل باشد؛ و

روى همین جهت، در اعصار گذشته که علوم محدود و معدود بود، علم فلسفه از همه

آنها بحث مىکرد، و فیلسوف کسى بود که در رشتههاى مختلف علمى آگاهى داشت.

در آن روزها فلسفه را به دو شاخه تقسیم مىکردند:

الف - امورى که از قدرت و اختیار انسان بیرون است که شامل تمام جهان هستى بجز

افعال انسان، مىشود.

ب - امورى که در اختیار انسان و تحت قدرت او قرار دارد؛ یعنى، افعال انسان.

بخش اوّل را حکمت نظرى مىنامیدند،و آن را به سه شاخه تقسیم مىکردند.

1 - فلسفه اولى یا حکمت الهى که درباره احکام کلّى وجود و موجود و مبدأ و معاد

صحبت مىکرد.

2 - طبیعیّات که آن هم رشتههاى فراوانى داشت.

3 - ریاضیّات که آن هم شاخههاى متعدّدى را در بر مىگرفت.

امّا قسمتى که مربوط به افعال انسان است، آن را حکمت عملى مىدانستند و آن نیز به

سه شاخه تقسیم مىشد.

1 - اخلاق و افعالى که مایه سعادت یا بدبختى انسان مىشود و همچنین ریشههاى آن

در درون نفس آدمى.

2 - تدبیر منزل است که مربوط است به اداره امور خانوادگى و آنچه تحت این عنوان

مىگنجد.

3 - سیاست و تدبیر مُدُن که درباره روشهاى اداره جوامع بشرى سخن مىگوید.

و به این ترتیب آنها به اخلاق شکل فردى داده، آن را در برابر «تدبیر منزل» و

«سیاست مُدن» قرار مىدادند.

بنابراین «علم اخلاق» شاخهاى از «فلسفه عملى» یا «حکمت عملى» است.

ولى امروز که علوم شاخههاى بسیار فراوانى پیدا کرده و به همین دلیل از هم جدا شده

است، فلسفه و حکمت غالباً به همان معنى حکمت نظرى و آن هم شاخه اوّل آن، یعنى

امور کلّى مربوط به جهان هستى، و همچنین مبدأ و معاد اطلاق مىشود. (دقّت کنید)

در این که حکمت نظرى با ارزشتر است یا حکمت عملى، در میان فلاسفه گفتگو است،

گروهى اوّلى را با ارزشتر مىدانستند و گروهى دومى را، و اگر ما از زاویههاى مختلف

نگاه کنیم حرف هر دو گروه صحیح است که فعلاً جاى بحث آن نیست.

درباره رابطه «فلسفه» و «اخلاق» باز هم به مناسبتهاى دیگر به خواست خدا سخن

خواهیم گفت.

* * *