بلاهایی که معلول عملکرد و کردار خود انسان است که آثار وضعی ناگواری در همین جهان برای او به خاطر ارتکاب شوم گناه به وجود میآورد مثلا شرب خمر، اعتیاد به مواد مخدر و... افزون بر بروز زیانهای اجتماعی، آسیبهایی نیز بر جسم و روان خویش وارد میسازد، و ممکن است برخی از مصائب معلول عملکرد مستقیم والدین باشد نظیر استفاده از مسکرات که اثرات سوء و غیرقابل جبرانی بر جسم و روان فرزند بر جای گذاشته و پدر و مادر وی هرگز نقص حاصل از این عمل را به خود نسبت نداده و بیدرنگ آن را به حساب خداوند میگذارند در حالی که خود آنان منشاء پیدایش این قبیل آثار ناگوار گردیدهاند که به حسب ظاهر گرفتاری و بلایی است که گریبانگیر یک خانواده بلکه یک نسل شده است. اینها اثر ذاتی گناه است و کیفر قانونی نیست تا گفته شود که باید تناسب جرم و مجازات در آن رعایت گردد. بنابراین عامل تمام مصیبتها چه فردی و چه اجتماعی، خود فرد و یا جامعه است که از آزادی خودشان سوءاستفاده کردند، قرآن کریم نیز این حقیقت را بیان کرده و میفرماید: ما اصابک من حسنه فمن الله و ما اصابک من سیئه فمن نفسک آنچه از نیکیها به تو میرسد از جانب خداست و آنچه از بدی به تو میرسد از ناحیهی خود تو است. اساسا مصائب و گرفتاریهایی که دامنگیر برخی از جوامع میگردد و حتی بعضا باعث صقوط آنها میشود معلول اعمال بد آنهاست: و لو ان اهل القری ءامنوا و اتقوا لفتحنا علیهم برکات من السماء و الارض ولکن کذبوا فاخذناهم بما کانوا یکسبون و اگر مردمی که در شهرها و آبادیها زندگی دارند ایمان بیاورند و تقواپیشه کنند برکات آسمان و زمین را بر آنها میگشاییم ولی (آنها حقایق را) تکذیب کردند ما هم آنان را به کیفر اعمالشان مجازات کردیم. حضرت علی علیهالسلام نیز میفرماید: و ایم الله ما کان قوم قط فی غض نعمه من عیش فزال عنهم الا بذنوب اجترحوها، لان الله لیس بظلام للبعید سوگند به خدا هرگز قومی را فراخی نعمت و خوش زندگانی نبودهاند که خوشی ایشان زایل شده باشد مگر بر گناهانی که مرتکب شدند زیرا خداوند بر بندگان خود ظالم و ستمگر نمیباشد. بنابراین مصائب و گرفتاریها واکنش و نتیجهی اعمال مستقیم ما است و به تعبیر قرآن، این مربوط به «کسب و اکتساب» و اعمالی است که خود انسان انجام میدهد. حتی در قرآن در این باره مثلی ذکر میکند: و ضرب الله مثلا قریه کانت امنه مطمئنه یاتیها رزقها رغدا من کل مکان فکفرت بانعم الله فاذاقها الله لباس الجوع و الخوف بما کانوا یصنعون خداوند مثلی زده است، منطقهی آبادی را که امن و آرام بوده و همواره روزیش به طور وافر از هر مکانی فرامیرسیده، اما نعمت خدا را کفران کردند و خداوند به خاطر اعمالی که انجام میدادند لباس گرسنگی و ترس را در اندامشان پوشانید. ____________________________ برگرفته از کتاب صفات جمال وجلال خدا در نهج البلاغه ص156تا158 محمد حسین مختاری مازندرانی